Temat wywłaszczeń jest niemal jak powracająca fala powodziowa – nie jest niczym nowym, ale… ciągle dla wielu okazuje się niespodziewanym. Jest jednak istotny, bo bez sprawnego i skutecznego wywłaszczenia trudno dzisiaj wyobrazić sobie przeprowadzenie koniecznych inwestycji, takich jak na przykład autostrady, czy wały przeciwpowodziowe.
Zakładając realizację inwestycji związanych z budową lub modernizacją infrastruktury drogowej, kolejowej czy stadionowej, a także stojąc przed obliczem ludzkich tragedii, jakimi niewątpliwie są coraz częściej nawiedzające nasz kraj powodzie, możemy się spodziewać, że ich owocem stanie się uchwalenie kolejnej nowej specustawy, umożliwiającej sprawną realizację inwestycji oraz skuteczne i szybkie pozyskanie nieruchomości niezbędnych na ten cel.
Wywłaszczenie przeprowadzone w oparciu o właściwe specustawy następuje z mocy prawa na podstawie decyzji lokalizacji inwestycji celu publicznego. Nim dojdzie do wydania decyzji o wywłaszczeniu, przeprowadzone muszą zostać negocjacje z właścicielem nieruchomości.
Po co nowe regulacje dotyczące wywłaszczeń nieruchomości, skoro wywłaszczeniom poświęcone są trzy rozdziały ustawy o gospodarce nieruchomościami?
Otóż wywłaszczenia przeprowadzone na podstawie wspomnianej ustawy przewidują długi okres pozyskania gruntów. Nim dojdzie do wydania decyzji o wywłaszczeniu, przeprowadzone muszą zostać negocjacje z właścicielem nieruchomości, zaś dopiero ich nieskuteczność otwiera możliwość wydania decyzji wywłaszczeniowej.
Wywłaszczenie przeprowadzone w oparciu o właściwe specustawy następuje z mocy prawa na podstawie decyzji lokalizacji inwestycji celu publicznego, na przykład decyzji o lokalizacji drogi lub decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012.
Kwestia odszkodowania regulowana jest w późniejszym odrębnym postępowaniu administracyjnym, którego przebieg nie wpływa na realizację inwestycji i jest uzależniony od jej rodzaju. I tak w przypadku inwestycji związanych z organizacją mistrzostw Europy w piłce nożnej, odszkodowanie może być negocjowane, a dopiero w przypadku braku porozumienia pomiędzy stronami zostanie ustalone przez wojewodę w oparciu o jej wartość w drodze decyzji, natomiast ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych nie przewiduje etapu negocjacji, a decyzję o wypłacie odszkodowania i jego wysokości wydaje organ wydający decyzję o lokalizacji drogi.
Jeżeli w okolicy, w której posiadamy nieruchomości, planowane są drogi, warto śledzić obwieszczenia w urzędzie wojewódzkim lub starostwie powiatowym oraz w urzędach gmin właściwych ze względu na przebieg drogi, a także strony internetowe tych organów oraz prasę lokalną. Ma to znaczenie dla złożenia ewentualnego odwołania od takiej decyzji, gdyż ustawa przewiduje na to 14 dni od publicznego obwieszczenia decyzji. Powiadomienie, które otrzyma właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości, ma charakter wyłącznie informacyjny i może zostać doręczone po upływie tego terminu.
Katalog specustaw powiększają specustawy kolejowa i lotniskowa, a wkrótce może dołączyć kolejna specustawa powodziowa. We wszystkich tych przypadkach można przeprowadzić wywłaszczenie na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami, tylko że postępowania te mogą ciągnąć się latami, powodując zatrzymanie inwestycji często mających wpływ na bezpieczeństwo, zdrowie a nawet życie mieszkańców niektórych regionów naszego kraju.
Zamiast „gaszenia pożarów”, poprzez tworzenie specjalnych przepisów wtedy, gdy skutki ich braku są namacalne i często tragiczne, lepiej im zapobiegać. Zdecydowanie bardziej uniwersalnym, skutecznym i ekonomicznym narzędziem byłaby zmiana przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami w sposób umożliwiający sprawne inwestowanie o charakterze publicznym, za godziwym odszkodowaniem dla byłych właścicieli nieruchomości, niż uchwalanie kolejnych ustaw.
PODSTAWY PRAWNE:
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r., nr 26, poz. 133)
Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (tekst jednolity Dz.U. z 2008 r., nr 193, poz. 1194 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (tekst jednolity Dz.U. z 2007 r., nr 16, poz. 94 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (Dz.U. Nr 42, poz. 340 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r., nr 26, poz. 2603 ze zm.)
